انواع گلخانه

تقسیم بندی گلخانه با توجه به کاربرد

گلخانه های آموزشی

گلخانه های آموزشی، به عنوان بستری حیاتی برای فراگیری علم کشاورزی، نقش برجسته ای در تربیت نسل آینده ی کارشناسان این حوزه دارند. این نوع گلخانه ها، که بیش از هر چیز به منظور آموزش فرآیندهای کشت و داشت، برداشت محصول و مدیریت کلی گلخانه ها طراحی شده اند، باید به گونه ای ساخته شوند که تجربه ی واقعی و عملیاتی کشاورزی را به کارآموزان ارائه دهند. این گلخانه ها، با تجهیزات پیشرفته ی کشاورزی خاکی و هیدروپونیک مجهز شده اند و در عین حال، استانداردهای لازم برای گلخانه های تجارتی را نیز دارا هستند.

این محیط های آموزشی باید با فضای کافی برای تردد کارآموزان و دسترسی به تجهیزات جانبی مانند سیستم های گرمایشی و سرمایشی، آبیاری و کنترل دما و رطوبت و سطوح CO² طراحی شوند. در این گلخانه ها، کمترین سطح آلودگی صوتی برای ایجاد یک محیط آموزشی آرام و تمرکززا مورد توجه قرار می گیرد، و همچنین زیبایی و جذابیت فضا، به منظور ایجاد محیطی دلپذیر برای یادگیری، اهمیت ویژه ای دارد.

گلخانه های آموزشی باید به گونه ای طراحی شوند که در تمام فصول سال قابل استفاده باشند. برای این منظور، استفاده از پوشش های شیشه ای یا پلی کربناتی به جای پوشش های پلی اتیلنی (موقت) توصیه می شود. علاوه بر این، در طراحی این گلخانه ها، مسئله ی هزینه و بازگشت سرمایه مورد توجه قرار نمی گیرد، زیرا هدف اصلی، ارائه ی تجربه ی عملی و آموزشی کیفیت بالا به کارآموزان است.

لوله گلخانه ای

این گلخانه ها نه تنها به عنوان مکانی برای آموزش فنی و عملی به کار می روند، بلکه به عنوان مراکز نوآوری و پژوهش در حوزه ی کشاورزی نیز شناخته می شوند. این اماکن به فراهم آوردن فرصت هایی برای انجام تحقیقات علمی و توسعه ی روش های نوین کشاورزی کمک شایانی می کنند. همچنین، تمرکز بر پایداری و اثربخشی در مصرف منابع، از دیگر ویژگی های کلیدی این گلخانه ها است که آن ها را به عنصری ارزشمند در تربیت نسل آینده ی متخصصان کشاورزی تبدیل می کند.

گلخانه های تحقیقاتی

گلخانه های تحقیقاتی، موسساتی هستند که بر پایه پیشرفت های علمی و تکنولوژیکی شکل گرفته اند. هدف اصلی از راه اندازی این گلخانه ها، انجام تحقیقات دقیق و پیشرفته در زمینه های گوناگون کشاورزی است. در این محیط های کنترل شده، محققان توانایی بررسی و اصلاح ساختار ژنتیکی گیاهان، انجام کشت بافت، و مطالعه تاثیر متغیرهای مختلف محیطی مانند دما، نور، غلظت دی اکسید کربن، رطوبت و تهویه بر رشد و نمو گیاهان را دارند. این گلخانه ها همچنین برای بررسی و مقابله با آلودگی های میکروبی، ویروسی، قارچی و انواع آفات و بیماری های گیاهی به کار می روند.

یکی از مشخصه های اصلی گلخانه های تحقیقاتی، تجهیزات پیشرفته و سیستم های اتوماسیون آن ها است. پنجره های این گلخانه ها به گونه ای طراحی شده اند که از ورود حشرات و آلودگی های بیرونی جلوگیری کنند. معمولا مساحت این گلخانه ها بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ متر مربع است، و پوشش آن ها از شیشه یا ورق های پلی کربنات ساخته شده است که هم در برابر عوامل محیطی مقاومت بالایی دارد و هم شرایط مطلوب نوری را برای رشد گیاهان فراهم می آورد. در این گلخانه ها، کشت بیشتر به روش هیدروپونیک و بر روی سکوهای مخصوص انجام می شود تا محققان بتوانند به راحتی به بررسی و مطالعه گیاهان بپردازند. هزینه های احداث و نگهداری این گلخانه ها به دلیل تجهیزات پیشرفته و نیاز به دقت بالا در کنترل شرایط محیطی، بسیار بالا است.

باید اشاره کرد که گلخانه های تحقیقاتی نقش بسزایی در پیشرفت علم کشاورزی و بهبود شرایط تولید محصولات کشاورزی دارند. با بهره گیری از تکنولوژی های نوین و انجام تحقیقات مستمر، این گلخانه ها به درک بهتری از نیازهای گیاهان و چگونگی مقابله با چالش های محیطی کمک می کنند. این امر نه تنها به افزایش کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی منجر می شود، بلکه در مسیر تحقق کشاورزی پایدار و حفاظت از محیط زیست نیز گام های موثری برمی دارد.

گلخانه های تفریحی

گلخانه های تفریحی، که به عنوان گلخانه های هابی نیز شناخته می شوند، فضایی دلنشین و زیبا برای پرورش گیاهان زینتی و گلدان های خانگی فراهم می آورند. این گلخانه ها، که اغلب در فضاهای باز خانه ها یا در باغچه های شخصی جای می گیرند، نه تنها به عنوان یک مکان برای پرورش گیاهان کاربرد دارند، بلکه به لحاظ زیبایی شناسی و هماهنگی با محیط اطراف اهمیت ویژه ای دارند. این زیبایی، علاوه بر ایجاد جلوه ای دلنشین در فضای بیرونی، به گلخانه های تفریحی کارکردی فراتر از یک سازه ساده می بخشد.

گلخانه های تفریحی معمولا از ابعاد کوچکتری برخوردارند، مگر آنکه بخواهند فضایی برای میزبانی، استراحت، یا سایر فعالیت های تفریحی فراهم آورند. اسکلت این گلخانه ها بیشتر از آهن گالوانیزه ساخته می شود که استحکام و دوام بالایی دارد، در حالی که پوشش آن ها معمولا از شیشه یا ورق های پلی کربنات تشکیل شده که نور کافی برای رشد گیاهان را فراهم می کند و در عین حال، زیبایی خاصی به گلخانه می بخشد.

اهمیت این گلخانه ها در زندگی روزمره و تاثیر آن ها بر روحیه و سلامتی افراد را مورد بررسی قرار می دهیم. گلخانه های تفریحی، علاوه بر کاربرد زیبایی شناختی و کشاورزی، به عنوان مکانی برای استراحت و تجدید روحیه نیز مورد استفاده قرار می گیرند. وجود چنین فضایی در خانه، فرصتی برای تماس نزدیک با طبیعت و گیاهان را فراهم می آورد و به کاهش استرس و افزایش آرامش کمک می کند. همچنین، این گلخانه ها می توانند به عنوان محلی برای آموزش و تجربه کشاورزی شخصی، به ویژه برای کودکان، عمل کنند و ارتباط نسل جدید را با طبیعت و محیط زیست تقویت کنند. این نوع گلخانه ها نه تنها به زیبایی محیط خانه کمک می کنند، بلکه به عنوان یک سرمایه گذاری ارزشمند برای سلامت و آرامش خانواده نیز عمل می کنند.

گلخانه های تجاری

در دنیای کنونی، جایی که تغییرات اقلیمی و افزایش جمعیت چالش های بزرگی برای تولید مواد غذایی ایجاد کرده اند، گلخانه های تجاری به عنوان یک راه حل نوآورانه و پایدار در زمینه کشاورزی مطرح می شوند. این گلخانه ها نه تنها امکان تولید محصولات در خارج از فصل معمول را فراهم می آورند، بلکه به حداکثر رساندن تولید در هر واحد سطح را نیز ممکن می سازند. این رویکرد، ضمن کاهش هزینه های تولید به نسبت کشت در فضای باز، بهره وری بالایی را نیز به ارمغان می آورد.

یکی از مزایای برجسته گلخانه های تجاری، استفاده بهینه از نهاده های کشاورزی نظیر آب، بذر، کود و سموم است. با استفاده از روش های نوین کشاورزی مانند کشت هیدروپونیک، که در آن گیاهان به جای خاک، در محلول آب و مواد مغذی رشد می یابند، امکان کنترل دقیق تر شرایط محیطی و به دست آوردن بازدهی بالاتر فراهم می شود. علاوه بر این، گلخانه ها امکان کنترل بهتر آفات، آلودگی ها و بیماری های گیاهی را نیز میسر می سازند.

یکی دیگر از فواید قابل توجه گلخانه های تجاری، ایجاد اشتغال است. این گلخانه ها می توانند در زمین هایی که برای کشت باز مناسب نیستند نیز ایجاد شوند، بدین ترتیب باعث ارتقا بهره وری در مناطق کمتر توسعه یافته می شوند. همچنین، با توجه به نوع محصول مورد نظر، ساختار گلخانه ها به گونه ای طراحی می شود که بهترین شرایط رشد را برای آن محصول فراهم آورد.

برای داشتن یک گلخانه تجاری موفق و مقرون به صرفه، در نظر گرفتن حداقل مساحتی به اندازه ۵۰۰۰ متر مربع ضروری است. در مساحت های بزرگتر از این، نیاز به کنترل دقیق تر پارامترهای محیطی نظیر نور، دما، تهویه، رطوبت و غلظت دی اکسید کربن و همچنین مدیریت آفات و بیماری ها افزایش می یابد. این امر نه تنها باعث افزایش کیفیت و کمیت محصولات می شود، بلکه می تواند به عنوان یک عامل رقابتی با ریسک کمتر در بازار عمل کند. به این ترتیب، گلخانه های تجاری نه تنها به عنوان یک ابزار پیشرفته در کشاورزی مدرن مطرح می شوند، بلکه به عنوان یک راهکار استراتژیک برای تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار در سراسر جهان اهمیت یافته اند.

تقسیم بندی گلخانه بر اساس شکل ظاهری

گلخانه های سقف شیروانی

طراحی گلخانه های شیروانی یا A-Frame به گونه ای است که چهره ی بیرونی آن ها به صورت حرف انگلیسی “A” می باشد. این طراحی نه تنها یک نمای زیبا را به همراه دارد، بلکه عملکرد فنی بسیار موثری نیز دارد. زاویه ی تند سقف شیروانی به سادگی برف و باران را به سمت ناودان ها هدایت می کند، در حالی که تعرق داخل گلخانه به سمت کناره ها روانه شده و از رطوبت بیش از حد جلوگیری می کند. همچنین، این طرح باعث شکسته شدن اشعه های نور و توزیع یکنواخت آن ها در داخل گلخانه می شود، که این امر به استفاده ی حداکثری از نور خورشید کمک می کند.

یکی از ویژگی های منحصربه فرد این نوع گلخانه ها استفاده از شیشه به عنوان پوشش است. شیشه با وجود وزن زیاد خود نسبت به دیگر مواد پوششی، به دلیل ابعاد کوچکتر خود نیازمند ستون ها و کمان هایی با فاصله ی کمتر است، که این امر سبب افزایش وزن سازه در واحد سطح و در نتیجه ساختاری سنگین تر و گران تر می شود. علاوه بر این، سازه های شیروانی به دلیل مقاومت در برابر شرایط جوی سخت، مانند بادهای شدید و بارش برف، عموما در مناطقی با شرایط آب و هوایی خاص احداث می شوند.

یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است در این نوع گلخانه ها رخ دهد، ضریب انتقال حرارت بالای شیشه است. این ویژگی می تواند به عنوان یک نقطه ضعف در نظر گرفته شود، زیرا باعث از دست رفتن گرمای بیشتر در فصول سرد می شود. برای مقابله با این مسئله، می توان از پوشش های دو جداره و ورق های پلی کربنات استفاده کرد، که هرچند هزینه بیشتری را به همراه دارد، اما به کاهش تلفات حرارتی کمک شایانی می کند.

با این همه، استفاده از شیشه به عنوان پوشش گلخانه های شیروانی، مزایای قابل توجهی را به همراه دارد. شیشه از ضریب عبوردهی بالای نور برخوردار است، که این امر به رشد بهتر گیاهان در طول چهار فصل سال کمک می کند. این ویژگی ها باعث می شوند که گلخانه های شیروانی گزینه ی ایده آلی برای کشت گیاهان در محیط های کنترل شده باشند، به ویژه در مناطقی که شرایط آب و هوایی متغیری دارند.

انتخاب محل ساخت گلخانه

گلخانه های شیروانی با ساختار خاص و پوشش شیشه ای خود، علاوه بر ایجاد یک محیط مناسب برای رشد گیاهان، به عنوان یک نماد نوآوری و زیبایی در میان سازه های کشاورزی شناخته می شوند. این نوع گلخانه ها با توجه به مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی دشوار و بهره وری بالا در استفاده از نور طبیعی، یک گزینه ی ایده آل برای کشاورزانی است که به دنبال کارآمدی و دوام در ساخت و ساز گلخانه های خود هستند.

گلخانه های سقف قوسی

سقف های قوسی، به عنوان یک انتخاب هوشمندانه در طراحی گلخانه ها، نقش مهمی در بهبود شرایط کشت و پرورش گیاهان دارند. این سقف ها با فراهم کردن حجم و فضای وسیع، به چرخش هوای مناسب کمک کرده و میزان دی اکسید کربن لازم برای فرآیند فتوسنتز را به خوبی تأمین می کنند. نکته قابل توجه این است که این سازه ها با کاهش سطح تبادل حرارتی، مصرف سوخت را به میزان قابل توجهی کاهش می دهند و با اقلیم های مختلف سازگاری دارند.

در ساخت سقف های قوسی از پوشش های پلی اتیلن استفاده می شود که به دلیل وزن کم و مقاومت بالا در برابر عوامل محیطی مانند باد و برف، هزینه های ساخت را کاهش می دهد. همچنین، این پوشش ها با خواص خاص خود مانند تبادل حرارتی پایین و ویژگی های ضد مه، به بهبود شرایط داخل گلخانه کمک می کنند.

یکی دیگر از قابلیت های این سازه ها، استفاده از دو پوشش و تزریق هوای فشرده برای کاهش مصرف انرژی فسیلی است. این روش نه تنها مصرف انرژی را کاهش می دهد بلکه مشکلات مربوط به تعریق را نیز برطرف می سازد. در گلخانه های مولتی اسپن، استفاده از قوس ها بر روی ستون های عمودی امکان کشت و تردد راحت تر و استفاده بهینه از تمامی سطح را فراهم می کند.

با این حال، این نوع گلخانه ها نیز دارای چالش هایی هستند. یکی از این مشکلات مربوط به سطح پوشش گلخانه است که در بالاترین نقطه به صورت افقی قرار دارد و ممکن است باعث ماندن رطوبت و تعریق شود. همچنین، تهویه در این نوع گلخانه ها نسبت به گلخانه های سقف شیروانی دشوارتر است.

گفتنی است که ساخت پنجره با سطح تهویه بالا و استفاده از آن در بالاترین نقطه سازه، یکی از راهکارهای موثر برای بهبود تهویه هوا در گلخانه های قوسی است. شرکت های سازنده با تأکید بر این مزیت، به دنبال بهبود عملکرد و کارایی سیستم های تهویه در این نوع گلخانه ها هستند. به طور خلاصه، سقف های قوسی با توجه به مزایا و چالش های خود، انتخابی ارزشمند در طراحی گلخانه ها به شمار می روند و می توانند در شرایط خاص، به بهینه سازی شرایط کشت و پرورش کمک شایانی کنند.

گلخانه های سقف گنبدی

در جهان پیشرفته کشاورزی مدرن، طراحی و ساخت گلخانه ها یک حوزه مهم و پویا به شمار می رود. در این میان، گلخانه های سقف گنبدی (Gothic Arch)، به عنوان یکی از نوآوری های برجسته در این حوزه، خودنمایی می کنند. این گلخانه ها، که به نوعی تحولی در مفهوم گلخانه های تونلی محسوب می شوند، با هدف رفع معایب و نقایص مشهود در گلخانه های سقف قوسی طراحی شده اند.

برجسته ترین ویژگی این گلخانه ها در شکل طاق های گنبد مانند آن ها نهفته است. این طرح به گونه ای است که تاج گلخانه از حالت قوسی سنتی خارج شده و به شکلی شبیه به سقف های شیروانی درآمده است. این تغییر ساختاری، ضمن حفظ مزایای اصلی گلخانه های تونلی، به حل چالش هایی که پیشتر در مدل های سقف قوسی مطرح بوده، می پردازد. این شیوه طراحی بیشتر برای گلخانه های تونلی با عرض های بزرگ به کار گرفته می شود، زیرا در این مقیاس، مزایای ساختاری و عملیاتی آن بیشتر نمایان می شود.

گلخانه های سقف گنبدی نمونه ای از چگونگی پیوند دانش معماری با نیازهای کشاورزی مدرن هستند. این نوع گلخانه ها نه تنها به رفع محدودیت های ساختاری گذشته می پردازند، بلکه راهی نوین برای بهره وری بیشتر و کارآمدتر در فضاهای کشت گلخانه ای ارائه می دهند. در نهایت، با توجه به افزایش جمعیت و نیاز به تولید محصولات کشاورزی در مقیاس وسیع تر و پایدارتر، گلخانه های سقف گنبدی می توانند نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی جهانی ایفا کنند.